Baron Aleksander von Humboldt (1769-1859) zapisał się w historii jako najwybitniejszy podróżnik, geograf i przyrodnik nowożytnego świata. Poza podstawowymi dziedzinami działalności zajmowało go także językoznawstwo oraz etnografia. Studia odbył między innymi we Frankfurcie nad Odrą, Getyndze, Hamburgu oraz Freibergu.

W 1799 roku rozpoczął podróż z hiszpańskiego miasta La Coruña, zmierzając do Ameryki Południowej. Pierwszym etapem podróży była Kuba i Meksyk. Pobyt w Meksyku był dla Humboldta sposobnością przeprowadzenia nowych badań i pogłębienia wniosków, a także doświadczeń wyniesionych z poprzednich ekspedycji badawczych. Aleksander von Humboldt wystąpił tam w roli jednego z niemieckich geologów wysłanych przez Amerykańsko-Niemiecką Akademię Górniczą w celu poszukiwania nowych złóż minerałów. Nabyta wiedza, doświadczenia i wyniki badań, które były rezultatem podróży po południowej części globu, posłużyły celom dydaktycznym na Meksykańskiej Akademii Górniczej. Humboldt udał się następnie między innymi do Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru i Peru. Po powrocie z wypraw oddał się od 1827 roku karierze naukowej, wykładając geografię na berlińskim uniwersytecie, który po dziś dzień nosi imię jego i jego brata Wilhelma.

Zebrane doświadczenie oraz całą ówczesną wiedzę przyrodniczą Humboldt usystematyzował w dziele "Kosmos", publikowanym od 1845 do 1858 roku. Wielka wyprawa Humboldta zaowocowała stworzeniem pierwszego tak spójnego atlasu świata, szczegółowymi mapami Meksyku i całej Ameryki Południowej oraz zredefiniowaniem pojęcia geografii fizycznej z uwzględnieniem elementów klimatologii, hydrografii oraz geografii roślin i zwierząt. Humboldt jest ponadto twórcą trzydziestoczterotomowego dzieła o swojej amerykańskiej podróży. Zawdzięczamy mu określenie "pomnik przyrody", pojęcie piętrowości i strefowości klimatycznej. Nie należy również zapominać o aktywnej działalności w aspekcie zwalczania niewolnictwa i ochrony praw człowieka na terenach przez niego badanych.

Związki Humboldta z Polską odnajdują wyraz w licznych kontaktach z ówczesnym środowiskiem akademickim (odbył on wiele podróży do naszego kraju, bardzo wyczekiwany odwiedził między innymi Uniwersytet Wileński w 1829 roku). Jego dzieła chętnie przekładano również na język polski (pierwsze tłumaczenia jego dzienników z Ameryki pojawiały się już w 1809 roku). Uhonorowanie jego oddania polskiej nauce upatrywać należy w uroczystym przyjęciu w poczet Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w 1828 roku. Żywo interesował się sytuacją polityczną w kontekście Zaborów, propagując przeniesienie i rozpowszechnienie wzorców ochrony praw człowieka również na ziemiach polskich.

Ogół osiągnięć oraz przebieg kariery naukowej Aleksandra von Humboldta w dość oczywisty sposób zdają się uzasadniać fakt patronowania Fundacji wspierającej rozwój międzynarodowej współpracy naukowej, której polscy stypendyści tworzą Societas Humboldtiana Polonorum.

---

Sporządzono m.in. na podstawie: Hanno Beck, Peter Schoenwaldt, „Der letzte der Großen". Alexander von Humboldt. Kontur eines Genies, wyd. Internationes, Bonn 1999; Thomas Richter, Alexander von Humboldt, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek bei Hamburg 2009; Alexander von Humboldt in der polnischen Literatur/Alexander von Humboldt w piśmiennictwie polskim/Alexandre de Humboldt en littérature polonaise, Bibliographie von Krzysztof Zielnica, Dietrich Reimer Verlag, Berlin 1989.